Nie zapamiętuję twarzy

Czasem w Męskich Gadkach rozmawiamy z ludźmi szeroko znanymi, jak Michał Wiśniewski, Arkadiusz Jakubik czy Jerzy Owsiak, ale od czasu do czasu chcemy wam też pokazać ludzi, których nie znacie z nazwiska. Lecz choć oni są anonimowi, ich praca już nie, skoro często chodzi w niej największą wartość, a więc ludzkie życie. Dziś czas na kogoś takiego: Kamila Łukasiewicza, który jest ratownikiem medycznym.

Widziałeś film Botoks?

Widziałem. Beznadzieja.

Beznadzieja, bo słabo nakręcona, czy beznadzieja, bo kompletna fikcja?

Przede wszystkim ten film ma mało wspólnego z rzeczywistością. Gdyby Vega go osadził w latach siedemdziesiątych, osiemdziesiątych, może by to miało jeszcze jakiś sens. Odkąd jednak zmieniła się struktura pogotowia ratunkowego, nie dzieją się takie rzeczy. Nikt nie pije w pracy, nie baluje, nie używa karetki do prywatnych spraw. Ambulans jest non stop kontrolowany GPS-em, każde wezwanie jest zarejestrowane, w kartach wyjazdowych wszystko jest zapisane, system wszystko zapamiętuje. Zresztą nikt nie będzie narażał lat nauki tylko po to, żeby napić się kieliszka. Błagam cię, takie rzeczy można robić poza pracą i dobrze się bawić. Nie te czasy. Vega powinien zmienić tytuł tego filmu.

Na jaki?

Na „Aborcja”.

Czyli nie kradniecie butów od wisielca?

Błagam cię.

Ten film jest szkodliwy dla waszego środowiska?

Nie, przeszedł raczej bez echa. Rozmawiałem o nim ze znajomymi, ale raczej nikogo to nie ruszyło. Lubię większość filmów Vegi, ale ten jest beznadziejny. Niepokazujący nic, nieukazujący jakiejś szokującej prawdy, bo jest zwyczajną fikcją.

Vega tłumaczył się, że rozmawiał z lekarzami, z ratownikami…

Ale z którymi? Chyba z takimi, co mają teraz po osiemdziesiąt lat i byli sanitariuszami. Żaden ratownik by się w życiu tak nie zachował, jak w filmie. Vega powinien sięgnąć po książkę „Mali bogowie” Pawła Reszki, tam są naprawdę sytuacje z życia wzięte. Albo mógł poczytać na naszych forach zawodowych, jak to wszystko faktycznie wygląda.

Może kiedyś zobaczy rzeczywistość, jeśli – odpukać, nie życzę mu źle – to po niego przyjedzie karetka.

Zostanie potraktowany tak, jak każdy inny. Co z tego, że zarobił kupę pieniędzy i nakręcił taki, a nie inny film? W karetce jest mój! I w takich sytuacjach musi mi po prostu zaufać.

Kiedyś rozmawiałem w tym cyklu ze strażakiem i on stwierdził, że stara się nie pamiętać o ludziach ciężko rannych, poszkodowanych, którym pomagał podczas akcji.

No, ich się nie zapamiętuje, to są dla nas obcy ludzie. Nie można sobie tym zaprzątać głowy.

Wyobrażam sobie, że jest to trudne.

Wiesz co, w zawodzie jestem już trzynaście lat i pamiętam swoje pierwsze drastyczne przypadki, ale późniejsze… Może nie staje się to rutyną, tylko wyrabia się bardziej zawodowe podejście do sprawy.

Jaki był twój pierwszy taki drastyczny przypadek?

Mieliśmy wezwanie do pobitego na śmierć bezdomnego człowieka zamkniętego w lodówce, w opuszczonej szkole na Złotej. Niezbyt przyjemny widok. Oprócz tego potrącenia przez pociągi, kraksy na trasach szybkiego ruchu. Mocno zmiażdżeni ludzie – takie widoki zostają w pamięci.

Rozumiem, że tego bezdomnego trzeba było zgłosić na policję?

Policja nas wezwała – to były czasy, gdy zespół ratownictwa medycznego jeździł do stwierdzania zgonów, dobrze, że się to zmieniło, bo i tak nic to nie wnosiło. Wisła wyrzuciła kiedyś zwłoki w stanie rozkładu, a my musieliśmy jechać, by stwierdzić zgon. Tylko po to, by policja miała to na papier.

W takim razie, jak się uczy tego niezapamiętywania?

Dobre pytanie. Czy da się tego tak po prostu nauczyć? Na pewno trzeba mieć pewne predyspozycje. Ja jestem w ratownictwie od szesnastego roku życia, kiedy to zrobiłem uprawnienia ratownika młodszego WOPR. Zdarzyło mi się widywać topielców, trochę się tego naoglądałem. Poza tym wydaje mi się, że czasy się trochę zmieniają i takie drastyczne sceny mamy na wyciągnięcie ręki. W telewizji, grach wideo – nawet dzieci chyba są już z tym obyte.

Ale to jednak fikcja.

Też prawda, bo na żywo to inaczej wygląda – oprócz tego, co widzimy, mamy też zapach, a to trochę zmienia postać rzeczy. Myślę, że z czasem mózg zaczyna sam z siebie wypierać pewne wrażenia, wspomnienia. Żeby zapomnieć. Nie da się iść po pracy do domu i cały czas o tym myśleć. Zgłupiałbym, zwariował.

Gdybym cię jednak spytał teraz, na jakiej akcji ostatnio byłeś – gdzie i u kogo, to byś pamiętał, czy musiałbyś dłużej się zastanowić?

Całą noc spędziłem na dyspozytorni, tutaj w Warszawie, to doskonale wiem, gdzie byłem – jako część składu wyjazdowego. Jednak nie było to nic wartego zapamiętania ani wspomnienia.

A kiedy coś jest warte zapamiętania?

Kiedy ratujesz komuś życie, kiedy naprawdę coś się dzieje. Tymczasem te osiemdziesiąt procent wyjazdów, może i nawet trochę więcej, są obecnie bzdetami. Nic się nie dzieje, ludzie mogliby równie dobrze zejść do apteki, kupić sobie leki bez recepty i to im by pomogło. Tymczasem oni dzwonią do nas. A to gorączka, a to boli brzuch, a to nie wiedzą co się z dzieckiem dzieje. Bardzo często tak się zdarza.

Jest to na pewno dość irytujące?

Też jestem ojcem, więc trochę to rozumiem, kiedy ktoś niepokoi się o zdrowie dziecka. Gorzej jest, jeśli ktoś wyskakuje z agresją, że jemu się coś należy. Bardzo nie lubię, gdy ktoś próbuje ugryźć rękę, która próbuje mu pomóc. Nie lubię, kiedy ktoś mnie traktuje jak chłopca do bicia, gdy jestem obrażany – a czasami się tak zdarza, że ktoś wzywa nas, żeby się po prostu wyżyć.

Jak wtedy reagujecie?

Staramy się w miarę spokojnie, ale jeśli ktoś przekroczy pewien próg agresji, obrażania… Cóż, sam pozwałem dwie osoby za znieważanie. Da się to zrobić.

Wygrałeś?

Oczywiście. Jest za to odszkodowanie, można się o to starać na drodze cywilnej, chyba że sąd od razu nakaże zadośćuczynienie. Ratownicy mało z tego korzystają – a szkoda, może by się niektórzy ludzie w końcu nauczyli, że obraza funkcjonariusza publicznego wiąże się z karą.

Kto was obraża? Raczej ludzie z nizin społecznych?

Wszelcy. Na przykład wczoraj dzwonił do mnie pewien pan, mówił, że jego mama jest jakimś wysoko postawionym urzędnikiem w NFZ. Ja mu odpowiedziałem, że mogłaby i być papieżem, a nie zmieniłoby to mojego podejścia do niego. Wszystkich traktuję tak samo i będę traktował. Zadzwonił oczywiście z pierdołą. Ale jemu się należy. Bo jego matka pracuje gdzieś tam. A to tak nie działa. Mój „ukochany” Wilanów. Ludzie tam są specyficzni, oczywiście pojadę, zbadam ich, ale potem mówię, że muszą sobie wziąć taksówkę, bo ambulansem z braku nagłego stanu zagrożenia życia nie pojadą do szpitala.

– Jak już tu jesteście, to możecie mnie zawieźć!

W linii prostej mają dwa kilometry do najbliższego szpitala. Domy po pół miliona, a nie stać ich na taksówkę za 20 złotych?

Chyba to jest właśnie najgorsze – ktoś po was dzwoni z drobnostką, a wy tracicie czas, gdy faktycznie moglibyście być gdzie indziej, pomóc komuś potrzebującemu.

Tak. Na przykład szkoły mają dziwny nawyk dzwonienia po pogotowie, cokolwiek się dzieje. Była taka sytuacja, że zostaliśmy wezwani do zadrapania polika i czoła. Koledzy się wygłupiali, jeden w drugiego rzucił lekkim przedmiotem i zadrapał mu naskórek. Na miejscu pojawiła się policja i my. Bo to jest napaść! Pielęgniarka jest na miejscu, więc może przemyć tę ranę. Jednak wzywa nas, gdyż ona nie może  tego zrobić. Ciekawe, gdzie to jest napisane. To chory wymysł, ktoś komuś powiedział i cały świat w to wierzy. Ludzie po prostu bywają tępi. Często też kłamią, do czego wzywają. Niejednokrotnie wezwanie okazuje się błahostką. Niestety, to jest zdecydowana większość. A musimy pamiętać, że liczba karetek jest ograniczona.

Ile ich jest?

Dokładnej liczby nie jestem ci w stanie podać, ale w tej chwili na Warszawie jest sześćdziesiąt-sześćdziesiąt parę zespołów.

Czy zdarzyła się taka sytuacja, że gdzieś nie zdążyliście, bo byliście na zgłoszeniu w innym miejscu?

Nie dostajemy takich informacji – tym się zajmują dyspozytorzy. Jak siedzę w dyspozytorni, to mam takie informacje – że jest parę wezwań w danej okolicy, a karetka jest zajęta, gdyż na przykład wiezie kogoś do szpitala.

Jak jeździcie na zgłoszenia i widzisz, że sytuacja jest poważna, widzisz też strach w oczach tych ludzi?

Zdarza się. Widzimy, jak ludzie cierpią, dostrzegamy ich przerażenie. Jednak my staramy się nie okazywać emocji, zachowujemy pełen profesjonalizm. Zakładamy pewną maskę. Robimy swoje.

Więc musicie trochę tak grać? Dajmy na to, przyjeżdżacie na wezwanie, jest dramat, a ty mówisz: wszystko będzie dobrze, mimo że nie będzie?

Cóż, naszym zadaniem jest też wspieranie psychologiczne osób poszkodowanych, wymagających pomocy. Przykładowo – widać, że ktoś jest blady, spocony, boli go w klatce piersiowej, ma rozległy zawał, EKG to tylko potwierdza. Ta osoba musi się szybko znaleźć na hemodynamice – i tu jest zagadka – wytrzyma czy nie. My będziemy robić wszystko, aby ta osoba dotarła jak najszybciej na najbliższy SOR, gdy dojdzie do nagłego zatrzymania krążenia, to będziemy je podtrzymywać. Lecz tak, w takich sytuacjach, gdy kogoś wieziemy na sygnale, to widać na twarzy to przerażenie u ludzi. Staramy się ich pocieszyć, zapewnić im chociaż jakiś minimalny komfort psychiczny, że czeka ich tylko zabieg, a potem wszystko będzie w porządku. Tak to wygląda.

W takim razie, chyba najcięższe, jeśli chodzi o obciążenie psychiczne, są chyba interwencje u dzieci?

Zdecydowanie tak. Gdy tylko jest jakieś wezwanie do dzieci, nie tylko ja – wiem też, że wielu moich znajomych z pracy – jadąc, powtarzamy sobie w głowie wszelkie schematy zachowań, dawki leków. Żeby pomóc jak najsprawniej i najszybciej. Niestety największą przeszkodą są często rodzice, gdy ich strach bardzo szybko zmienia się w agresję. Próbują go wyładować na ratownikach. Zdarzają się też takie sytuacje, gdy rodzic nie pozwala nic zrobić, wtedy, jeśli sytuacja jest poważna, musimy go odsunąć od pacjenta. Jeśli widzę, że dziecko jest w ciężkim stanie, a rodzic uniemożliwia interwencję, to wolę zrobić swoje, pomóc, a później się ewentualnie tłumaczyć w sądzie.

Czy nie wynika to trochę z tego, że ty, czy inni ratownicy, też macie dzieci?

Nie sądzę, przynajmniej ja tak nie mam. Naszym obowiązkiem jest pomoc, więc pomagamy, ale dla nas to są kompletnie obcy ludzie, widzę ich piętnaście do trzydziestu minut i na tym koniec. Sytuacje pamiętam, ludzi nie. Nie zapamiętuję twarzy.

Zdarzało się, że ktoś nie dał rady się przestawić na takie funkcjonowanie i odchodził?

Ludzie, którzy nie radzą sobie z tym zawodem, raczej odchodzą wcześnie. Owszem, miałem paru znajomych, którzy odeszli z pracy, ale to raczej na początku, po prostu poszli inną drogą w życiu i zajmują się czymś innym. Osoby, które za bardzo przeżywają i są za bardzo wrażliwe, niestety się do tej pracy nie nadają. Po prostu nie dałoby się tak żyć, analizując to, co działo się w pracy.

Ratownictwo medyczne to zawód, do którego trzeba mieć powołanie?

Na pewno predyspozycje. Czy powołanie? Tu jest różnie. Jak w każdej branży są czarne owce, to i u nas się zdarzały.

Na przykład?

Nie, nie, we własne gniazdo nie będę robił. Jak wszędzie – zdarzają się lepsi i gorsi zawodowcy.

Pytam o powołanie dlatego, że jest to zawód, gdzie raczej dla pieniędzy się nie pójdzie.

Z pieniędzmi bywało różnie. Teraz się nieco poprawiło, jednak nie jest to stan, którego wszyscy oczekują. Prawda jest taka, że wszyscy z nas muszą robić ponadetatowe normy. W dodatku ja i większość ratowników w kraju, jesteśmy najemnikami. Nie mamy pewności o pracę. Ja mam kontrakt. Przykładowo nie mogę zgłosić, że jestem chory i nie mogę przyjść do pracy. To znaczy, mogę, ale jest to obwarowane karami pieniężnymi. A często pracujemy ponad te 168 godzin miesięcznie. W Warszawie i okolicach jeszcze nie jest najgorzej, stawki są przyzwoite, ale jeśli czytam w internecie, że gdzieś indziej w kraju, na Śląsku bodajże, po podwyżkach i dodatkach oni mają tam niecałe trzy tysiące… Do tego jeszcze będąc na działalności gospodarczej, muszę opłacić ZUS czy prywatne ubezpieczenia. A prywatne ubezpieczenie jest konieczne – przekonałem się o tym, gdy mój kolega odniósł kontuzję, nie mógł pracować przez miesiąc i z ZUS-u dostał zapomogi 600 złotych.

Wobec tego rodzi to chyba pewne patologie – skoro nie możesz zgłosić, że jesteś chory, pojedziesz na wezwanie nie w pełni sił…

W kontraktach jest zawarte, że w takich sytuacjach muszę znaleźć zastępstwo. Jeśli jednak nie znajdę, wszystko zależy od widzimisię dyrekcji, czy tę karę dostanę, czy nie. Czy uznają moje usprawiedliwienie.

Czułeś kiedyś po sobie, że jesteś na akcji, a nie jesteś w pełni sił, fizycznych, psychicznych?

Nie, już takie lata szaleństwa, jak siedzenie po dwie, trzy doby w pracy, minęły. Szanuję swój wolny czas, staram się nie przemęczać, dbam o siebie. Ale pracujemy na doby, więc można powiedzieć, że notorycznie się nie wysypiamy. A człowiek niewyspany potrafi być czasem niemiły, co może czasem rzutować na pracę. Inną sprawą jest to, że wiele osób w naszej branży nie ma jednej pracy, tylko wiele. I stało się tak, że praca w pogotowiu jest pracą dorywczą. Weźmie się parę dyżurów, tylko po to, żeby dorobić. Nie jest to zdrowe. Umowy kontraktowe są trochę umowami śmieciowymi. Nie ma stałych ekip na bazach, notorycznie się one zmieniają.

Gdzie pracują więc ratownicy oprócz pogotowia?

Obstawy medyczne imprez masowych, bardzo modne zrobiły się obstawy na weselach. Jeśli ktoś ma pieniądze i chce je wydać, to dlaczego nie na nas? Dostaje cenę, zgadza się, płaci. Jest to wolny rynek.

Ile byś wziął za wesele na sto osób?

Myślę, że z 1500 złotych.

Jakieś pieniądze to są.

Tak, jakieś pieniądze to są – ale w tym zawiera się wydatek na sprzęt, doświadczenie, lata spędzone na nauce. Wszystko kosztuje.

Mówiłeś, że trochę się poprawia – państwo coś robi w tym kierunku?

Finansowo nieco się poprawia, dostaliśmy podwyżki, dwa razy po czterysta złotych, co razem daje osiemset, ale od tego trzeba i tak odprowadzić podatek. Jest to około pięć złotych więcej za godzinę – nie są to kokosy, ale zawsze coś. Musimy jednak pamiętać, że wszyscy startowali od dosyć śmiesznych stawek, jak zaczynali, przez jakieś sześć lat rynek stał w miejscu, dopiero teraz strajki przyniosły te podwyżki. Naprawdę chciałbym też pracować na etat, czy to w systemie dwunastogodzinnym, czy dwudziestoczterogodzinnym.

Skąd decyzja o wyborze ratownictwa medycznego zamiast studiów medycznych, nie chciałeś zostać lekarzem?

Paru punktów mi zabrakło, żeby się dostać na studia lekarskie, czterech-pięciu. Byłem na liście rezerwowej, ale niestety, miejsca się nie pozwalniały. Jednak bardzo polubiłem ratownictwo, spełniam się w tym zawodzie, naprawdę bardzo go lubię, chociaż mógłby być nieco lepiej płatny i bardziej stabilny. Bardziej szanowany przez ludzi.

Skoro zabrakło ci paru punktów, to znaczy, że lekarze są lepiej wykształceni?

Mają inny tok studiów, bardziej obszerny, ze specjalizacją. Muszą na to poświęcić więcej lat.

No tak, ale wy jadąc na akcję, musicie być w zależności od potrzeby internistą, kardiologiem i tak dalej.

Oczywiście. I niejednokrotnie trafiamy na kolegów lekarzy, którzy nie potrafią na przykład odczytać EKG, mówią jakieś niestworzone rzeczy, które nie mają miejsca w medycynie. Robisz wielkie oczy, patrząc na tego człowieka, niedowierzając, że to jest jednak lekarz. Bywa tak.

Nie lubicie się?

To nie ma nic do rzeczy. Po prostu nie dowierzam, gdy dzwoni do nas lekarz z dziesięcioletnim stażem i mówi, że ma zmiany w EKG. Grzecznie pytasz: ale jakie? „Nie wiem, zmiany w EKG, tak mam napisane”. Tak mu sprzęt napisał. Docierasz na miejsce, a tam jest blok pierwszego stopnia, który nie jest stanem zagrożeniem życia. Człowiek może wyjść i iść się dalej diagnozować.

A jak to wygląda z wykształceniem polskich ratowników medycznych, wyposażeniem ambulansów? Są dobrze wyposażone, w porównaniu do tych w innych krajach?

Są. Poza tym ratownicy w Polsce mają dużo wyższe uprawnienia, niż na przykład w krajach zachodnich. Naprawdę, ratownicy w Polsce są bardzo dobrze wykształceni, wyszkoleni, mają bardzo dobrą praktykę tutaj, a co z tym idzie, sprzęt. Koledzy w Anglii, Niemczech, nie mogą tyle, co my. Przede wszystkim nie mogą podawać dużej części leków, które my możemy śmiało podawać tutaj.

Czym to jest spowodowane?

Regulacjami prawnymi, tylko i wyłącznie.

Ale tam pewnie więcej zarabiają.

Niektórzy moi koledzy wyjechali do Anglii, pracują tam jako ratownicy medyczni, żyją tam, ale niektórzy powracali. Jeden z moich kolegów pracował w okolicy Londynu i cóż, był traktowany jako taksówka. Jego zadaniem przez osiem godzin było robienie transportów między szpitalami, bo tam ratownictwo medyczne też się tym zajmuje. U nas z kolei byłoby to niedopuszczalne, gdyż nie mamy tyle karetek. Jeździmy teraz tylko do sytuacji zagrożenia życia.

Czujesz się bohaterem?

Nie, ja czuję się najemnikiem. Naprawdę, czuję się najemnikiem w tym kraju. Nigdy nie czułem się bohaterem. Po prostu lubię tę wewnętrzną satysfakcję, gdy komuś pomogę. Nie jesteśmy strażakami, nie mamy fajnych mundurów, nie mamy fajnych wozów – oni są fajnie traktowani, widziani przez społeczeństwo – chciałbym żeby tak też było z ratownictwem medycznym, że my też jeździmy pomagać ludziom. A nie: „o Jezu, znowu przyjechali, kogoś zabiją, coś ukradną”. To jest chore myślenie, ale niestety wciąż obecne.

ROZMAWIAŁ PAWEŁ PACZUL